I OSK 2263/15 Wyrok NSA z dnia 25 maja 2017 r.

„Zatem ustalenie odszkodowania może nastąpić, jeżeli obecnie obowiązujące przepisy prawa przewidują przyznanie odszkodowania za określony sposób lub formę pozbawienia praw do nieruchomości, tożsamy ze sposobem pozbawienia własności nieruchomości w przeszłości. W każdym przypadku należy zatem ocenić, czy pozbawienie praw przed wejściem w życie u.g.n. nastąpiło w takiej formie prawnej lub przy zastosowaniu takiej instytucji prawnej, która znajduje odzwierciedlenie w obecnie obowiązującej formie przejmowania praw do nieruchomości. Warunkiem zastosowania instytucji, o której mowa w art. 129 ust. 5 pkt 3 u.g.n., jest uprzednie stwierdzenie, że doszło do pozbawienia prawa własności. Jednak wbrew Sądowi pierwszej instancji z przepisów, na podstawie których następowało przejęcie nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa nie musiało wynikać, że podmiotowi który utracił prawo własności nieruchomości nalazło się odszkodowanie. Nie ma zatem znaczenia, że przepisy na podstawie, których doszło do przejęcia nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa, nie przewidywały odszkodowania, lub wprost stwierdzały bezpłatność przejęcia nieruchomości. Bowiem stosownie do treści art. 129 ust. 5 pkt 3 istotne jest tylko, czy nastąpiło pozbawienie praw do nieruchomości bez ustalenia odszkodowania, a obowiązujące przepisy jego ustalenie przewidują. Tym obowiązującym obecnie przepisem odpowiadającym przepisom art. 8 ust. 1 i 13 ust. 1 ustawy o podziale nieruchomości na obszarach miast i niektórych osiedli jest art. 98 u.g.n.”

I OSK 713/13 Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 listopada 2014 r.

„W okolicznościach niniejszej sprawy oznacza to konieczność ustalenia odszkodowania wedle reguł uwzględniających obecnie obowiązujące przepisy, ponieważ niewątpliwie skutki ww. decyzji Prezydium trwają po dziś dzień – następcy prawni właściciela są pozbawieni prawa własności i ani im, ani właścicielowi nie zostało przyznane odszkodowanie z tego tytułu. Wynika to z tego, że odszkodowanie za wywłaszczone działki nie zostało ustalone. Organy administracyjne nie mogły zatem przyjąć, że uprawnienie wynikające z art. 129 ust. 5 u.g.n. zostało skonsumowane wcześniej w wyniku ww. decyzji Prezydium. Jak już wyżej wskazano, z istoty tej decyzji wynikało, że pozbawienie praw do nieruchomości nastąpiło bez ustalania odszkodowania. O tym wprost stanowił art. 8 ust. 7 ustawy z 1958 r.

Z powyższego wywodu wynika, że art. 129 ust. 5 pkt 3 u.g.n. stwarza możliwość zrealizowania obowiązku wypłaty odszkodowania w takich przypadkach, gdzie przewidziane przez akt normatywny będący, podstawą wywłaszczenia odszkodowanie nie zostało ustalone, a mamy do czynienia z wywłaszczeniem w rozumieniu obecnej Konstytucji oraz obecnie obowiązujących przepisów o wywłaszczaniu. Taka wykładnia omawianego przepisu pozostaje w zgodzie z konstytucyjną zasadą ochrony własności (art. 64 Konstytucji RP) i z zasadą wyrażoną w art. 21 ust. 2 Konstytucji RP gwarantującą prawo do odszkodowania w przypadku wywłaszczenia (por. wyrok NSA z dnia 26 kwietnia 2013 r., sygn. akt I OSK 2048/11).”