Aktualizowane 25 czerwca 2015 r.
Ustawa zmieniająca wejdzie w
życie 30 dni po jej opublikowaniu, co nastąpi po akceptacji ustawy przez Senat
i Prezydenta. Przypuszczać można, iż będzie to za jakieś dwa miesiące.
Żeby nie było zbyt łatwo i
wesoło to w czerwcu Sejm uchwalił dwie zmiany do tejże ustawy: o bonifikatach
oraz o nieruchomościach warszawskich. Pewnie pod koniec roku będzie kolejny
jednolity tekst.
Jeżeli spełnione są przesłanki
zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, o których mowa w art. 136 ust. 3 w związku
z art. 137 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.
U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.), podstawą odmowy zwrotu nieruchomości
może być zbycie tej nieruchomości przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu
terytorialnego osobie trzeciej z pominięciem procedury przewidzianej w art. 136
ust. 1 i 2 tej ustawy.
Z uzasadnienia:
[W uzasadnieniu NSA wywodzi, iż prawo własności albo użytkowania
wieczystego nabywcy nieruchomości od Skarbu Państwa lub gminy podlega także
ochronie konstytucyjnej. Kolizja między prawem do żądania zwrotu nieruchomości
oraz prawem nowego właściciela nie może być rozstrzygana w postępowaniu
administracyjnym. Kwestie te mogą być na wniosek dawnego właściciela
wywłaszczonej nieruchomości przedmiotem odpowiednich postępowań przed sądem
powszechnym.]
1. Lasy i grunty leśne należące
do osób, których grunty objęte były przepisem art. 2 ust. 1 lit. e dekretu z
1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej podlegały nacjonalizacji niezależnie
od obszaru.
2. W przyjętym systemie
apelacji, w którym celem postępowania apelacyjnego jest ponowne wszechstronne
zbadanie sprawy pod względem faktycznym i prawnym, regułą jest dopuszczalność
nowego materiału procesowego przed sądem apelacyjnym z ograniczeniem jednak,
wynikającym z art. 381 k.p.c. Sąd apelacyjny jest zobowiązany na wniosek strony
materiał ten uzupełnić, jeżeli jest to konieczne dla rozstrzygnięcia sprawy,
może jednak pominąć nowe fakty i dowody zgłoszone dopiero w postępowaniu
apelacyjnym, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem
pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie powstała później.
Przewidziane w art. 381 k.p.c. ograniczenie zgłoszenia nowych faktów i dowodów
przez stronę nie ma jednak żadnego znaczenia dla podjęcia przez sąd apelacyjny
inicjatywy dowodowej z urzędu.
Jak donosi Rzeczpospolita (21 grudnia 2012 r.) „Potomkowie rodzin, którym
zabrano po II wojnie światowej lasy, nie mogą się skutecznie domagać za nie
milionów. Taką uchwałę podjął wczoraj Sąd Najwyższy (sygnatura akt: III CZP 94/12). Była to odpowiedź na pytanie prawne Sądu
Apelacyjnego z Krakowa. Dotyczyła ona art. 7 ustawy z 6 lipca 2001 r. o
zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju.”
„Konstytucyjna zasada
zwrotu wywłaszczonych nieruchomości nie obejmuje sytuacji, w której zaniechano
kontynuacji realizacji dotychczasowego celu określonego w decyzji o wywłaszczeniu
i przekazano nieruchomość na realizację innego celu.
25 września i 13 grudnia 2012 r.
Trybunał Konstytucyjny rozpoznawał pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Gdańsku dotyczące zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.
W wyroku z 13 grudnia 2012 r. Trybunał
Konstytucyjny orzekł, że art. 137 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o
gospodarce nieruchomościami (dalej u.g.n.)
w zakresie, w jakim nie uznaje za zbędną nieruchomość, na której w
terminach wskazanych w tym przepisie zrealizowano cel określony w decyzji o
wywłaszczeniu, a następnie nieruchomość tę przeznaczono na realizację
innego celu, nie jest niezgodny z art. 21 ust. 2 konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny wskazał
precedensowy charakter orzeczenia. Dotychczas Trybunał Konstytucyjny nie rozpoznawał
zagadnienia, czy zakres konstytucyjnej zasady zwrotu wywłaszczonych
nieruchomości obejmuje sytuację, gdy na wywłaszczonej nieruchomości prawidłowo
zrealizowano pierwotny cel wywłaszczenia, a następnie zaprzestano dalszej
realizacji tego celu.
Po szczegółowym przeanalizowaniu
przesłanek dopuszczalności wywłaszczenia z art. 21 ust. 2 konstytucji, ich
wykładni w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego oraz treści konstytucyjnej
zasady zwrotu wywłaszczonych nieruchomości, Trybunał stwierdził, że treść art.
21 ust. 2 konstytucji nie obejmuje zachowania się wywłaszczyciela po
wystąpieniu skutków wywłaszczenia, tj. po przejściu własności w zasób mienia
publicznego oraz po zrealizowaniu celu publicznego określonego w decyzji o wywłaszczeniu.
Treść art. 21 ust. 2 konstytucji odnosi się do oceny prawidłowości
merytorycznych podstaw i regulacji wywłaszczenia do momentu uzyskania przymiotu
ostateczności przez decyzję wywłaszczeniową i jej wykonania, a w drodze wyjątku
- uzasadnionego ścisłym związkiem z konstytucyjną przesłanką konieczności
wywłaszczenia - do chwili wykonania na tej nieruchomości celu wywłaszczenia.
Najpóźniej w tym momencie "zatrzymuje się" treść art. 21 ust. 2
konstytucji i nie obejmuje dalszych sytuacji w trakcie wykorzystywania
nieruchomości na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu i po jego zakończeniu.
Za tak określoną wykładnią art.
21 ust. 2 konstytucji przemawiają względy wykładni językowej, systemowej,
funkcjonalnej oraz historycznej. Trybunał Konstytucyjny nie
odnalazł w art. 21 ust. 2 konstytucji dodatkowych
argumentów przemawiających za rozszerzeniem zakresu normatywnego
wynikającej z niego konstytucyjnej zasady zwrotu wywłaszczonych nieruchomości.
Nie mogą także odnieść
pożądanego skutku argumenty WSA w Gdańsku, iż te same
racje przemawiające za stwierdzeniem przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku o
sygn. K 6/05 niezgodności art. 229a u.g.n. z art. 21
ust. 2 konstytucji przemawiają także za uznaniem niekonstytucyjności art. 137
ust. 1 u.g.n. w zakresie wskazywanym przez sąd
pytający. Podobieństwo obu spraw jest pozorne. Art. 229a u.g.n.
wyłączał obowiązek zwrotu niektórych wywłaszczonych dotychczas nieruchomości,
które stały się zbędne w rozumieniu art. 137 ust. 1 u.g.n.
przez to, że nie doszło na nich bezpośrednio po wywłaszczeniu do realizacji
celu określonego w decyzji o wywłaszczeniu. Nieruchomość nigdy nie była
wykorzystywana zgodnie z celem określonym w decyzji o wywłaszczeniu, a została
przekazana na realizację innego celu publicznego. Postępowanie w niniejszej
sprawie dotyczyło natomiast sytuacji, gdy na nieruchomości bezpośrednio po
wywłaszczeniu prawidłowo zrealizowano pierwotny cel wywłaszczenia, a zwrot
miałby następować ze względu na późniejsze odpadnięcie tego celu i zaprzestanie
jego kontynuacji.
Trybunał uznał art. 21
ust. 2 konstytucji za nieadekwatny wzorzec do badania zgodności z konstytucją
kwestionowanej normy. Zauważył jednocześnie, że problem, na jaki wskazał sąd
pytający, nie dotyczy normatywnej treści art. 21 ust. 2 konstytucji, lecz
zakresu swobody wykonywania uprawnień właścicielskich przez podmioty publiczne
względem nieruchomości nabytych przez nie w drodze wywłaszczenia - po
zrealizowaniu na nich celu publicznego będącego przyczyną ich przymusowego
odjęcia poprzednim właścicielom. Nie jest wykluczone, że obowiązek
zwrotu wskazanych nieruchomości mógłby wynikać z innych przepisów konstytucji.”
„Stwierdzenie nieważności decyzji, w oparciu o którą wydano inną przedmiotowo zależną decyzję, może stanowić podstawę do stwierdzenia nieważności decyzji zależnej na podstawie art. 156 §1 pkt 2 K.p.a. jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa, a nie do wznowienia postępowania na podstawie art. 145 §1 pkt 8 K.p.a.”
„Władanie nieruchomością dla dobra innych, określane mianem władztwa publicznego, nie spełnia wymogu przesłanki zasiedzenia, jaką jest charakter posiadania właścicielskiego, a tym samym nie może doprowadzić władającego nieruchomością do nabycia w tym trybie jej własności.”
„ ... wymaga podkreślenia szczególny charakter nieruchomości objętych wnioskiem o zasiedzenie. Wszystkie trzy działki stanowią bowiem fragmenty ulic i zostały wydzielone pod drogi publiczne jeszcze w latach 1927 i 1928, jednakże do tej pory nie został uregulowany taki właśnie ich stan prawny, w związku z tym formalnie ich właścicielami pozostają osoby fizyczne, będące uczestnikami postępowania. W tym stanie rzeczy podstawową kwestią do rozstrzygnięcia pozostaje, czy nieruchomość wykorzystywana od lat jako droga publiczna (ulica miejska) może być przedmiotem posiadania samoistnego prowadzącego do zasiedzenia przez podmiot zarządzający nią (tzw. posiadanie czy też władztwo właścicielskie). ...”
„Wskazane w art. 140 ust. 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. 2004 r. Nr 261 poz. 2603 z późn. zm.), zwiększenie wartości nieruchomości na skutek działań podjętych bezpośrednio na nieruchomości, powiększające wysokość odszkodowania zwracanego Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego przez byłego właściciela lub jego spadkobierców, określonego według zasad wskazanych w art. 140 ust. 2 tej ustawy, może obejmować tylko te nakłady, które zostały poczynione dla realizacji celu, na rzecz którego nastąpiło wywłaszczenie. Zwiększenie wartości nieruchomości spowodowane nakładami nie związanymi z realizacją celu wywłaszczenia, nie podlega uwzględnieniu przy ustaleniu wysokości odszkodowania.”
„żądając zwrotu lasu [przejętego na
podstawie dekretu z 1944 r. o nacjonalizacji
lasów] trzeba wykazać, że nie podlegał nacjonalizacji”
Rada Ministrów 14 lipca 2011 r. dokonała kolejnej zmiany rozporządzenia wykonawczego do ustawy o gospodarce nieruchomościami regulującego sposób dokonywania wycen nieruchomości oraz sposób sporządzania operatu szacunkowego. Wiele zmian ma charakter porządkujący i nie wpłynie na sposób wykonywania wycen przez rzeczoznawców majątkowych. Dwie zmiany mają znaczenie:
1. Obecnie będą musiały być brane pod uwagę przez rzeczoznawców majątkowych także ceny gruntów uzyskiwane przy sprzedaży przetargowej nieruchomości.
2. Zrezygnowano wreszcie z fikcji, iż istnieje „rynek nieruchomości przeznaczonych pod drogi”. Obecnie przy wycenie będzie brane pod uwagę przeznaczenie nieruchomości przed lokalizacją na niej drogi.
Wbrew optymistycznemu poglądowi Rzeczpospolitej (tytuł artykułu: „Wywłaszczeni pod drogi dostaną wyższe odszkodowanie za działkę”) wprowadzane zmiany zupełnie niekoniecznie muszą spowodować podwyżkę odszkodowań za wywłaszczone nieruchomości.
Prawo własności nieruchomości ziemskich, wymienionych w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz.U. Nr 4, poz. 17), przeszło na Skarb Państwa z mocy prawa z dniem wejścia w życie tego dekretu.
W świetle art. 35 § 5 kpa organ pozostaje w zwłoce również w takiej sytuacji, kiedy nie dokłada należytej staranności w dążeniu do terminowego załatwienia sprawy (bądź do skrócenia już przekroczonego terminu) poprzez zaniechanie wykorzystania innych możliwości prawnych, prowadzących do zakończenia postępowania administracyjnego.
[jak wynika z uzasadnienia tego wyroku organ administracji nie może przedłużać terminu rozpatrzenia sprawy ze względu na trudności z powołaniem rzeczoznawcy majątkowego, który wyceni nieruchomość]
Przez wydanie rzeczy rozumie się nie tylko przeniesienie posiadania przewidziane w przepisach KC, ale realne zaoferowanie i zapewnienie kupującemu możliwości odebrania tej rzeczy, niezależnie od tego, czy kupujący przyjął rzecz do dyspozycji.
[orzeczenie to może mieć zastosowanie przy ubieganiu się o przyznanie 5% dodatku za niezwłoczne wydanie nieruchomości przejętej na podstawie którejś ze specustaw – kolejowej albo drogowej. Na ogół zarządy dróg nie śpieszą się z przejęciem nieruchomości. W takim przypadku należy niezwłocznie po otrzymaniu informacji, iż decyzji lokalizacyjnej został nadany rygor natychmiastowej wykonalności albo po uzyskaniu informacji o tym, że decyzja lokalizacyjna stała się ostateczna wystąpić na piśmie do zarządu drogi z wezwaniem do objęcia nieruchomości, wyznaczając w tym celu termin mieszczący się w 30 dniach od dnia w którym decyzja lokalizacyjna stała się ostateczna.]
Niedopuszczalny jest zwrot nieruchomości wywłaszczonej, jeżeli została objęta granicami inwestycji drogowej na podstawie przepisów specustawy drogowej.
Wyrok jest ostateczny, a jego
sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.
·
26 października 2008 r.
„Organ odwoławczy .... powinien był więc dokładnie zbadać czy wykonanie zieleni osiedlowej na działce nr 5/13 (trawnika, stanowiącego otoczenie wielorodzinnego budynku mieszkaniowego) mieściło się w pojęciu celu wywłaszczenia, ustalonym w powyższym przepisie, w szczególności czy zieleń byłaby niezbędna dla realizacji budownictwa mieszkaniowego. W uzasadnieniu decyzji organ nie odnosi się do tej kwestii, a z akt sprawy nie wynika, by organ brał tę okoliczność pod uwagę. Lakoniczne stwierdzenie, że zieleń jest elementem infrastruktury osiedla mieszkaniowego nie uzasadnia przyjęcia, że jest ona niezbędna dla istnienia i funkcjonowania takiego osiedla, a w konsekwencji nie uzasadnia przyjęcia, że przeznaczenie przedmiotowej działki na zieleń miejską w ramach zabudowy mieszkaniowej stanowiło inny cel wywłaszczenia w ramach celów ustawowo określonych w art. 3 dopuszczających wywłaszczenie nieruchomości.”
·
13 lipca 2008 r.
1. Sytuacja na rynku nieruchomości pozostaje bez wpływu na ocenę wzrostu obiektywnej wartości nieruchomości spowodowanej uchwaleniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wzrost wartości nieruchomości ma nastąpić wskutek uchwalenia planu, a nie w związku z popytem na rynku nieruchomości. Opłata planistyczna wiąże się z obiektywnym wzrostem wartości nieruchomości, nie zaś z ceną nieruchomości stanowiącą wynik relacji popyt-podaż.
2. Ustalenie wzrostu
wartości nieruchomości jest elementem stanu faktycznego, niezbędnym przy
ustalaniu opłaty planistycznej. W związku z tym operat szacunkowy stanowi
dowód, który organ administracji zobowiązany jest ocenić ustalając czy z
uchwaleniem planu związany jest wzrost wartości konkretnej nieruchomości.
·
20 kwietnia 2008 r.
„... Uszło jednak uwadze
organów, że do dokonania podziału nieruchomości będącej własnością osoby
fizycznej z urzędu nie wystarczy tylko wykazanie, że podział zmierza do realizacji
celu publicznego i jest zgodny z ustaleniami planu miejscowego. Z przepisu art.
97 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o
gospodarce nieruchomościami wynika bowiem, że podziału nieruchomości można
dokonać z urzędu, jeżeli
jest on niezbędny do realizacji celów publicznych. Organy pominęły więc
fakt, że powyższy przepis konstruuje dodatkową przesłankę
"niezbędności" podziału, która winna być wykazana przez inicjatora
podziału będącego jednocześnie organem podział ten zatwierdzającym.
W niniejszej sprawie tak się nie stało, ponieważ zarówno w
zawiadomieniu o wszczęciu z urzędu postępowania podziałowego, w trybie art. 97
ust. 3 pkt 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami,
jak i w decyzji z dnia 25 września 2007 r. Prezydent Miasta S. nie wyjaśnił
dlaczego podział działki nr [...] w sposób zaproponowany na mapie podziału,
jest niezbędny dla wykonania zamierzenia inwestycyjnego w postaci poszerzenia
drogi gminnej. Do kwestii tej nie odniósł się także organ wyższego stopnia.”
Wyrok dotyczy konkretnego przepisu ustawy o gospodarce
nieruchomościami, lecz ma znaczenie do wykładni wszelkich przepisów o
charakterze wywłaszczeniowym. Wywłaszczenie może bowiem nastąpić tylko wtedy,
gdy nabycie określonego terenu jest niezbędne
dla realizacji konkretnego celu publicznego. Oczywiście, pojęcie „niezbędny”
podlega wykładni – niemniej jednak każdorazowo organ wywłaszczający musi
wykazać, że ta konkretnie
wskazana nieruchomość jest niezbędna, tzn. że bez jej użycia cel nie może być
zrealizowany. Uzasadnienie tej
niezbędności musi być zawarte w decyzji – a co najmniej organ powinien
przedstawić dowody, iż w czasie postępowania ten aspekt sprawy był
analizowany.
„Zgodnie z art. 40 ust. 5 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o
gospodarce nieruchomościami (Dz.U.04.261.2603) uczestnik przetargu może, w
terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyniku przetargu ustnego lub doręczenia
zawiadomienia o wyniku przetargu pisemnego, zaskarżyć czynności związane z
przeprowadzeniem przetargu do wojewody, jeżeli przetarg dotyczy nieruchomości
Skarbu Państwa, albo do organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego,
jeżeli przetarg dotyczy nieruchomości stanowiących własność tej jednostki.
Taka konstrukcja prawna oznacza, że legitymowanym do wniesienia skargi
na jakiekolwiek naruszenie przepisów dotyczących zbywania nieruchomości
publicznych jest wyłącznie
uczestnik przetargu, to znaczy osoba,
która została dopuszczona do przetargu, wniosła wadium i brała w nim udział.
Takiego statusu nie posiada S. Z., który nie został zakwalifikowany do udziału
w przedmiotowym przetargu, o czym świadczy pismo Burmistrza W. z dnia [...]
(k.19) i z tego względu nie przysługują mu uprawnienia uczestnika przetargu do
zaskarżenia czynności związanych z przeprowadzonym przetargu. Warto jednak zaznaczyć, że taka
sytuacja nie wyklucza możliwości dochodzenia przez skarżącego swoich praw przed
sądem powszechnym.
Z treści skargi wynika, że naruszenia czynności związanych z
przetargiem skarżący upatruje w treści i formie regulaminu przeprowadzenia
przetargu ustnego ograniczonego na dzierżawę nieruchomości stanowiących
własność Gminy W. Wskazany regulamin mógłby być przedmiotem skargi
rozpoznawanej w trybie art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o
samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 roku, Nr 142, poz.1591), gdyby stanowił zarządzenie lub
uchwałę organu gminy, a
skarżący wskazałby w jakim zakresie narusza on jego interes prawny. Brak informacji w tym zakresie
uniemożliwia jednak rozstrzygnięcie czy sporny regulamin spełnia wymagania
umożliwiające jego zaskarżenie we wskazanym wyżej trybie.
Ponadto nie rozstrzygając czy sporny regulamin ma zewnętrzny, czy też
wewnętrzny charakter, należy wskazać, że skuteczne wniesienie skargi do sądu administracyjnego
wymaga wezwania organu administracji przez zainteresowanego do usunięcia
naruszenia jego interesu prawnego. Natomiast korespondencja załączona do
skargi nie potwierdza faktu dokonania takiego wezwania przez S.Z.
Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 58 § 1 pkt
1 i 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi (Dz. U. z 2002 roku, Nr 153, poz. 1270) uznał, że skarga
wniesiona na czynności związane z przeprowadzeniem przetargu podlega
odrzuceniu.
·
17 kwietnia 2008 r.
„Analizując przepis art. 138 ust. 2 ugn (ustawa o gospodarce nieruchomościami)
należy uznać, że dzierżawca wywłaszczonej nieruchomości ma interes prawny bycia
stroną w postępowaniu o jej zwrot, skoro w razie ostatecznego zwrotu tej
nieruchomości jego prawo dzierżawy wygasa z mocy prawa - po upływie 3 miesięcy
od dnia, w którym decyzja o zwrocie stała się ostateczna. Decyzja taka prowadzi
do pozbawienia dzierżawcy przysługującego mu dotąd i podlegającego ochronie
prawa dzierżawy bez możliwości przeciwdziałania temu na jakiejkolwiek innej
drodze prawnej, niż w postępowaniu o zwrot wywłaszczonej nieruchomości. To
przeciwdziałanie nie może zniweczyć samo przez się żądania zwrotu
nieruchomości, ale może polegać na wykazywaniu w tym postępowaniu, że nie
zachodzą przesłanki zwrotu nieruchomości określone w art. 137 ugn, oraz że istnieje przeszkoda zwrotu, o jakiej mowa w
art. 229 tej ustawy”.
·
15 kwietnia 2008 r.
„Organy
obu instancji trafnie przyjęły, że przepisy ustawy - Prawo budowlane oraz
rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie,
znajdują zastosowanie jako wzorzec dla oceny zgodności projektu podziału
z przepisami odrębnymi. Słusznie odmówiono zatwierdzenia przedłożonego
projektu podziału, gdyż był on sprzeczny z warunkami określającymi odpowiednie
usytuowanie budynku na działce oraz przepisami wyznaczającymi granice
poszanowania, występujących w obszarze obiektu, uzasadnionych interesów osób
trzecich”.
·
9 kwietnia 2008 r.
·
8 kwietnia 2008 r.
Ciekawe orzeczenia sądów administracyjnych:
„Przepis art. 216 ust. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2063 ze zm.), o odpowiednim stosowaniu przepisów rozdziału 6 działu III tej ustawy, dotyczy także nieruchomości nabytych na rzecz Skarbu Państwa na podstawie umowy zawartej z właścicielem nieruchomości, po wyznaczeniu przez organ, na podstawie art. 53 ust. 2 z związku z art. 50 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99), terminu do zawarcia umowy”
„ ... skoro nieruchomość objęta przedmiotem żądania została zbyta nie na rzecz Skarbu Państwa, ale na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, to dyspozycja art. 216 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami nie pozwala na to, aby taka nieruchomość była objęta decyzją o zwrocie.”
·
6 kwietnia 2008 r.
„W sprawie o uzgodnienie stanu prawnego nieruchomości - ujawnionego w księdze wieczystej na podstawie ostatecznej decyzji administracyjnej wydanej zgodnie z art. 18 ust. 1 w związku z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191 ze zm.) - z rzeczywistym stanem prawnym, sąd jest związany tą decyzją.”
3 kwietnia 2008 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone wnioski Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.
Trybunał Konstytucyjny
orzekł, że
- art. 136
ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami jest niezgodny
z art. 2, art. 21 ust. 2, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 oraz art. 64
ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
- art. 137
ust. 2 powyższej ustawy zakresie, w jakim uzależnia zwrot części wywłaszczonej
nieruchomości niezagospodarowanej na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu od
istnienia możliwości zagospodarowania jej zgodnie z postanowieniami miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego w dniu złożenia wniosku o zwrot
części nieruchomości, a w przypadku braku planu zagospodarowania
przestrzennego, zgodnie z ustaleniami decyzji o warunkach zabudowy i
zagospodarowania terenu albo jeżeli przylega do nieruchomości stanowiącej własność
osoby wnioskującej o zwrot, jest
niezgodny z art. 2 oraz art. 21 ust. 2, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 1
i 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art.
64 ust. 3 Konstytucji.
- art. 229a
powyższej ustawy ustawy jest niezgodny z art. 21 ust. 2 w związku z
art. 64 ust. 2 oraz z art. 7 Konstytucji.
- art. 15 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 64 ust. 2 oraz art. 21 ust. 2 Konstytucji.
Trybunał stwierdził, iż:
Zasada zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, jeżeli nieruchomość nie została użyta na cel publiczny, który był powodem wywłaszczenia, ma rangę konstytucyjną. Obejmuje zatem nie tylko restytucję prawa własności, ale również prawa użytkowania wieczystego, a także ograniczonych praw rzeczowych. Trybunał Konstytucyjny stwierdził naruszenie zasady równości - poprzez nieuzasadnione zróżnicowanie sytuacji byłych właścicieli (użytkowników wieczystych i in.) w zależności od tego, czy cel wywłaszczenia zrealizowano na całej nieruchomości, czy też jedynie na jej części. Ograniczenie prawa majątkowego wprowadzone w kwestionowanej ustawie nie znajduje uzasadnienia w świetle zasady proporcjonalności. Podobnie nie znajduje uzasadnienia ograniczenie konstytucyjnej zasady zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Zasady tej nie należy zawężać jedynie do sytuacji, gdy cała nieruchomość stała się zbędna na cel publiczny wskazany w decyzji o wywłaszczeniu. Trybunał przypomniał, że wywłaszczenie powinno być stosowane tylko w koniecznych przypadkach. Kwestionowany przepis stworzył natomiast sytuację, w której wyjątkowy charakter wywłaszczenia - w szczególności przesłanka "niemożności realizacji danego celu publicznego za pomocą innych środków prawnych" traci znaczenie. Ponadto ustawodawca może korzystać z zasady bezpośredniego działania nowego prawa, jeżeli przemawia za tym ważny interes publiczny. Tutaj żadne szczególne okoliczności nie zachodzą.